هندوانه
هندوانه
هندوانه یا تربوز (نام علمی: Citrullus lanatus) نوعی بوته و میوه از تیرهٔ کدوییان و دستهٔ صیفی‌جات است که در جالیز رشد می‌کند. منشأ آن آفریقای جنوبی است. گیاهی بزرگ، پهن و یک ساله و یک پایه است. ساقهٔ خزنده و برگ‌های پهن و کرکدار با بریدگی‌های عمیق و گل‌های سفید یا زرد دارد. آن را به خاطر میوه درشت خوردنی‌اش می‌کارند که نوع خاصی از سته با پوستی ضخیم و بدون هیچ تقسیم‌بندی است. پوست هندوانه، ضخیم، صاف و سبزرنگ است و معمولاً راه‌راه‌هایی به رنگ سبزتیره یا نقاط زردرنگ دارد. گوشت آن شیرین و آبدار معمولاً به رنگ قرمز پررنگ یا صورتی است. گاهی‌اوقات هم گوشت آن به رنگ نارنجی، زرد یا سفید است. دانه‌های زیادی دارد که ممکن است سفید و نرم یا سیاه و سخت باشند.
تلاش‌های قابل توجهی برای تولید انواع مقاوم به بیماری و انواع بی‌دانه یا با دانه‌های سفید قابل هضم صورت گرفته‌است. بسیاری از ارقام آن می‌توانند ۱۰۰ روز بعد از کاشت، میوهٔ کامل تولید کنند. میوه را می‌توان خام خورد یا ترشی انداخت یا پوست آن را پخت.
در سال ۲۰۱۴، تولید جهانی هندوانه ۱۱۱ میلیون تن بود. چین با تولید ۶۷٪ کل تولید رتبه اول را در جهان داشت. رتبه‌های بعدی را با کمتر از ۴٪ تولید جهان ترکیه، ایران، برزیل و مصر داشتند.
توصیف
هندوانه گیاهی درشت و یک‌ساله با ساقه‌های دراز، کم‌دوام و خزنده با مقطع پنج ضلعی مدور و کرکدار است که تا ارتفاع ۳ متر رشد می‌کند. گیاه جوان آکنده از کرک‌های قهوه‌ای متمایل به زرد است که با رشد گیاه از بین می‌روند. برگ‌ها بزرگ، زمخت، به شکل پر و متناوب هستند و با مسن‌تر شدن سفت و سخت و زبر می‌شوند. از ساقهٔ اصلی، ساقه‌های فرعی منشعب می‌شوند. گل‌های سفید تا زردرنگ به‌طور انفرادی در محور برگ‌ها رشد می‌کنند. جام گل از درون سفید و از بیرون زرد متمایل به سبز است. گل‌ها تک‌پایه بوده و گل‌های نر و ماده آن به‌طور جداگانه روی یک بوته قرار دارند. (ساختار زایشی گیاه را ببینید) تعداد گل‌های نر در آغاز فصل زیاد است؛ گل‌های ماده، که بعدها رشد می‌کنند تخمدان ضعیفی دارند. کلاله‌ها در یک ستون منفرد به هم پیوسته‌اند. میوهٔ بزرگ آن، نوعی از سته تغییر شکل یافته به نام پپو است که پوست ضخیم (برون‌بر) و درون گوشتی دارد. (میان‌بر و درون‌بر) گیاهان وحشی میوه‌ای با قطری بیش از ۲۰ سانتیمتر دارند، در حالیکه قطر ارقام کشت شده ممکن است به ۶۰ سانتیمتر برسد. پوست میوه، سبز متوسط تا سبز تیره و معمولاً خالدار یا راه‌راه است؛ و گوشت آن دارای دانه‌های متعددی است که در سراسر آن پراکنده هستند. گوشت در بیشتر مواقع به رنگ قرمز یا صورتی است، رنگ آن می‌تواند نارنجی، زرد، سبز یا سفید هم باشد.
کشت
هندوانه گیاهی گرمسیری یا نیمه گرمسیری است و برای رشد به دمایی بالاتر از حدود ۲۵ درجه سانتیگراد نیاز دارد. در مقیاس باغ، دانه‌ها معمولاً در گلدان‌هایی دارای پوشش کاشته می‌شوند و به زمین خوب زهکشی شده با pH بین ۵٫۵ و ۷ و سطوح متوسط نیتروژن منتقل می‌شوند.
مهمترین آفات هندوانه عبارتند از: شته، مگس خربزه و کرم لوله‌ای ریشه‌گرهی. در صورت بالا بودن سطح رطوبت گیاه مستعد بیماریهای گیاهی مثل سفیدک پودری و ویروس موزائیک می‌شو. ارقام دیگری که اغلب در ژاپن و دیگر بخش‌های خاور دور رشد می‌کنند، نسبت به پژمردگی فوزاریم حساس هستند. پیوند زدن چنین ارقامی با ساقه‌های زیرزمینی مقاوم در برابر بیماری از آن‌ها محافظت می‌کند.
وزارت کشاورزی ایالات متحده برای گرده‌افشانی بهتر انواع دانه‌دار هندوانه پیشنهاد کرده‌است در هر هکتار حداقل از یک کندوی عسل استفاده شود. چون انواع بی‌دانه گرده بی‌حاصل دارند، باید ردیفی از انواع گرده‌افشان با گرده‌های بادوام کنار آن‌ها کاشته شود. از آنجا که تهیه گرده‌های بادوام کاهش یافته‌است، و در تولید ارقام بی‌دانه گرده‌افشانی امری بسیار مشکل است، تعداد پیشنهادی کندوها، یا تراکم گرده‌افشان، برای هر هکتار به سه عدد افزایش می‌یابد. هندوانه دوره رشد طولانی‌تری نسبت به دیگر ملون‌ها دارد و اغلب از زمان نشا تا رسیدن میوه ۸۵ روز یا بیشتر طول می‌کشد.
کشاورزان منطقه زنتسوجی، کاگاوا ژاپن با قرار دادن میوه‌ها در جعبه‌هایی فلزی و شیشه‌ای و مجبور کردن آن‌ها به گرفتن شکل ظرف، روشی را برای تولید هندوانه‌هایی به شکل مکعب پیدا کردند. مکعب شکل بودن در اصل برای ساده کردن جمع‌آوری و انبار کردن هندوانه‌ها طراحی شد. اما قیمت هندوانه‌های مکعبی‌شکل اغلب سه برابر هندوانه‌های معمولی است، بنابراین درخواست کنندگان اصلی آن‌ها مشتریان ثروتمند شهری هستند. هندوانه‌های هرمی‌شکل هم پرورش یافته‌اند و امکان پرورش هندوانه‌های هر چندوجهی هم وجود دارد.
ارقام
بیش از ۱۲۰۰رقم هندوانه وجود دارد که از نظر وزن از کمتر از یک کیلو تا بیش از ۹۰ کیلوگرم متفاوت هستند، گوشت آن‌ها می‌تواند به رنگ قرمز، صورتی، نارنجی، زرد یا سفید باشد.
- «کارولینا کراس» سنگین‌ترین رقم هندوانهٔ حال حاضر جهان را به وزن ۱۵۹ کیلوگرم تولید کرد.این هندوانه پوست سبز، گوشت قرمز دارد و معمولاً میوه‌ای بین ۲۹ تا ۶۸ کیلوگرم تولید می‌کند و از لحظه کاشت تا برداشت آن ۹۰ روز طول می‌کشد.
- رقم «گلدن مایگت» پس از رسیدن، پوست طلایی و گوشت صورتی دارد و از زمان کاشت تا برداشت آن ۷۰ روز طول می‌کشد.
- رقم «اورنجگلو» گوشت بسیار شیرین نارنجی دارد و میوه‌ای بزرگ و کشیده به وزن ۹ الی ۱۴ کیلوگرم است. این هندوانه پوستی برنگ سبز روشن و راه راه‌هایی ناهموار و برنگ سبز تیره دارد و از زمان کاشت تا برداشت آن ۹۰ الی ۱۰۰ روز طول می‌کشد.
- رقم «ماه و ستارگان» در سال ۱۹۲۶ تولید شد. پوست آن زرشکی/ سیاه است و دایره‌های ریز زیادی برنگ زرد (ستارگان) و یک یا دو دایره زرد بزرگتر (ماه) دارد. وزن آن ۹ الی ۲۳ کیلوگرم است. گوشت آن صورتی یا قرمز است و دانه‌هایی برنگ قهوه‌ای دارد. شاخ و برگ آن هم خال خال است. زمان کاشت تا برداشت آن ۹۰ روز طول می‌کشد.
- رقم «کرم ساسکاچوان» میوه‌های گرد و کوچکی به قطر حدوداً ۲۵ سانتیمتر دارد. پوستی نازک، سبک با راه‌راهی برنگ سبز تیره و گوشت شیرین سفیدرنگ با دانه‌هایی سیاه رنگ دارد و در هوای سرد به خوبی رشد می‌کند. این رقم اولین بار توسط مهاجران روسی به ساسکاچوان کانادا آورده شد. زمان کاشت تا برداشت آن ۸۰ الی ۸۵ روز طول می‌کشد.
- رقم ملیتوپولاسکی میوه کوچک و گردی به قطر تقریباً ۲۸ الی ۳۰ سانتیمتر دارد. این رقم زود می‌رسد و از آستراخان روسیه نشئت می‌گیرد، که به کشت هندوانه معروف است. دیده شده‌است که فروشندگان هندوانه‌های ملیتوپول را در تابستان در مسکو تا ارتفاع بالایی روی هم چیده‌اند. از زمان کاشت تا برداشت این رقم حدود ۹۵ روز طول می‌کشد.
- رقم «دنسوکه» میوه گردی با وزنی بیش از ۱۱ کیلوگرم دارد. پوست آن برنگ سیاه است و راه‌راه یا خال ندارد؛ و فقط در جزیره هوکایدو ژاپن رشد می‌کند، در آنجا هر سال بیش از ۱۰٬۰۰۰ هندوانه تولید می‌شود. در ژوئن سال ۲۰۰۸، یکی از نخستین هندوانه‌های برداشت شده در مزایده‌ای به قیمت ۶۵۰٬۰۰۰ ین (۶۳۰۰ دلار آمریکا) فروخته شد که گرانترین هندوانهٔ فروخته شده تا آن زمان بود. متوسط قیمت فروش معمولاً حدود ۲۵۰۰۰ ین (۲۵۰ دلار) است.
- بسیاری از ارقام به خاطر پوست کلفتشان دیگر به‌طور تجاری کشت نمی‌شوند، اما ممکن است باغبانان خانگی و به ویژه شرکت‌های تولید دانه آن‌ها را به خاطر دانه‌هایشان بکارند. پوست کلفت آن‌ها برای ترشی انداختن مناسب است؛ و تعدادی از ارقام قدیمی که این کاربرد را دارند عبارتند از: «تام واتسون»، «جورجیارتل‌اسنیک» و «بلک دایموند».
ارقام ایرانی
مهمترین ارقام موجود هندوانه در ایران شامل: قرق، خانمی، شریف‌آباد، محبوبی و پوست سفید همدان هستند. ارقام خارجی (بیشتر انواع آمریکایی) هندوانه که کشت بعضی از آن‌ها در ایران نتایج خوبی داشته عبارتند از چهار لستون‌گری (در ایران معروف به هندوانه مهندسی)، بلاک دایموند، دیکیس کوئین، فرفاکس و چیلیان بلاک
تولید
در سال ۲۰۱۶، تولید جهانی هندوانه ۱۱۷ میلیون تن بود. چین با تولید ۶۷٪ کل تولید رتبه اول را در جهان داشت. رتبه‌های بعدی را با بیش از ۱٪ تولید جهان ترکیه، ایران، برزیل و ازبکستان، الجزایر، ایالات متحده، روسیه، مصر، مکزیک و قزاقستان بودند.
تولید هندوانه در ایران
براساس آمارهای Food and Agriculture Organization سازمان ملل متحد ایران در تولید هندوانه رتبه سوم جهان را دارد.
این محصول در بهار در شهرهای جیرفت و کهنوج، میناب، ایرانشهر و دزفول، در تابستان در دامغان،ورامین، سمنان، مشهد، اصفهان، همدان، تبریز، میاندوآب، در پاییز در دزفول و زمستان در میناب، جیرفت و کهنوج تولید می‌گردد.
هندوانه تولید شده در ایران به کشورهایی مانند عراق، ترکیه، امارات، کویت و بحرین صادر می‌گردد.
هندوانه در شب یلدا
شب یلدا از قدیمی‌ترین مناسبتهایی است، که در ایران، افغانستان، تاجیکستان و ازبکستان جشن گرفته می‌شود.
دربارهٔ شب یلدا دو روایت وجود دارد:
- در این شب مهر یا میترا به دنیا برمی‌گردد.
- در شب یلدا پیامبری زاده می‌شود. (ذبیح بهروزبنیان‌گذار این عقیده بوده‌است)
در هر دو روایت، براساس آدابی که در شرق مدیترانه بسیار رایج بوده شب یلدا شب تولد مهر است؛ و به همین دلیل در شب یلدا معمولاً خانواده‌ها دور هم جمع می‌شوند و سفره‌ای را پهن کرده و تولد مهر را جشن می‌گیرند. در این سفره خوردنی‌های مختلف می‌گذارند که مهمترین آن‌ها انار و هندوانه است.
غذا و نوشیدنی
هندوانه ۹۱٪ از آب ،۶٪ قند و مقدار کمی چربی تشکیل شده‌است
هندوانه میوه‌ای شیرین و محبوب در فصل تابستان است که معمولاً به صورت قاچ‌شده‌استفاده می‌شود؛ یا آن را خرد کرده و در سالاد میوه می‌ریزند یا به عنوان آب میوه به مصرف می‌رسد. آب‌هندوانه را می‌توان به شراب تبدیل کرد یا با آب‌میوه‌های دیگر مخلوط کرد.
دانه‌ها طعمی مثل فندق دارند و می‌توان آن‌ها را خشک کرده یا بو داد، یا آرد کرد. در چین دانه‌ها اهمیت زیادی دارند و در جشن‌های سال نو چینی به همراه دانه‌های دیگر خورده می‌شوند. در فرهنگ ویتنام دانه‌های هندوانه در طول تعطیلات سال جدید ویتنامی، عید تت، به عنوان اسنک مصرف می‌شوند.
پوست هندوانه هم قابل خوردن است، اما بیشتر مردم به خاطر داشتن مزه نامطلوب از خوردن آن خودداری می‌کنند. از آن‌ها برای درست کردن ترشی استفاده می‌شود،گاهی اوقات هم آن را در روغن تفت داده یا به عنوان سبزی در خورش می‌ریزند.
مجلس سنای ایالت اوکلاهما در سال ۲۰۰۷ با تصویب لایحه‌ای هندوانه را به عنوان سبزی رسمی ایالت اعلام کرد، در حالیکه مباحثاتی بر روی این مسئله که آیا هندوانه سبزی است یا میوه وجود داشت.
با ایجاد سوراخی در پوست هندوانه و ریختن مشروب، پوستی را که الکل به آن نفوذ کرده می‌خورند. این کار را الکلی کردن یا درست کردن «هندوانه سخت» می‌نامند.
هندوانهٔ رقم کَفِر در بیابان کالاهاری به صورت خودرو رشد می‌کند و به آن تساما می‌گویند. این میوه توسط بوشمن‌ها و حیوانات به خاطر مواد غذایی و همین‌طور آب موجود در آن مورد استفاده قرار می‌گیرد.[۴۸] به‌طور سنتی، سفر در بیابان در فصل خشک تنها زمانی که تساما خوب رسیده باشد صورت می‌گیرد. انسان با مصرف تنها تساما می‌تواند به مدت شش هفته زنده بماند.
ارزش خوراکی
فرد با مصرف هر ۱۰۰ گرم هندوانه ۳۰ کالری و مقدار کمی مواد غذایی ضروری بدست می‌آورد. فقط ویتامین ث آن به مقدار قابل ملاحظه‌ای ۱۰ درصد مقدار مورد نیاز روزانه است. گوشت هندوانه شامل کاروتنوئید از جمله لیکوپن است.
اسید آمینه سیترولین در پوست هندوانه تولید می‌شود.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.